SÜPER GÜÇTE MERKEZİ SINAV YOK

ABD: 50 eyalete yayılan 16 bin 250 ‘okul bölgesi’ var. Bunlar bir müdürün yer aldığı meclislerce yönetiliyor. Devlet okullarına ancak o bölgede yaşayan öğrenciler kaydolabiliyor. Dışarıdan öğrenci kabul edilmiyor. Özel okullar içinse bölge sınırlaması yok. Bunlar katolik gibi dini ve diğer özel okullar olarak ikiye ayrılıyor. Bazı özel elit liseler kendi sınavlarını düzenleyebiliyor ve ortaokul ders notlarını talep edebiliyor. Matematik ile güzel sanatlar gibi bir kavram çerçevesinde kurulan az sayıdaki okulsa sınav veya mülakatla öğrencilerin yeteneği olup olmadığını değerlendiriyor ve buna göre kabul ediyor. Liseye geçişte ülke çapında TEOG gibi bir sistem yok ve eyaletler arasında uygulamalar farklılık gösterebiliyor.

LİSELER ARASINDA STANDARTLAR AYNI

FRANSA: Dört devlet lisesi türü bulunuyor: ‘Genel’, ‘teknolojik’, ‘profesyonel’ ve mesleki yeterlilik eğitimi veren ‘CAP’. Ortaokulun sonunda öğrenciler ‘Brevet’ sınavına giriyor. Sınavda öğrencilerin yazma, anlama ve analiz yeteneklerinin ölçülmesini hedefleyen açık uçlu sorular yer alıyor. Ardından her öğrenci mezun olduğu ortaokul tarafından Brevet puanı, eğitim hedefi ve okul dosyalarına göre bir lise türüne yönlendiriliyor. Üniversite hedefi olanlar genel lise; bir meslekte gelişmeyi hedefleyenler profesyonel, teknolojik veya CAP liselerini tercih ediyor. Diğer türlerde eğitim alanlar da uygun yeterlilikler sağlanırsa üniversiteye gidebiliyor. Adrese dayalı sistemde öğrenciler, bölgesi dışında başka bir devlet okuluna kayıt yaptıramıyor. Okullar arasında belli standartlar sağlanmasına özen gösteriliyor. Böylelikle eşitsizliğin önüne geçilebiliyor.

OKUL RAPOR HAZIRLIYOR

ALMANYA: İlkokul, 4 yıl sürüyor. Ardından 10’uncu sınıfa kadar ortaöğretim birinci kademe başlıyor. Bu bittiğinde üniversiteye girişte değerlendirilen ‘Abitur’ için ortaöğretim ikinci kademeye geçiliyor. Ortaöğretim ilk kademede, mesleki uzmanlık kazandıran ve düşük seviyede öğrencilerin gittiği ‘Hauptschule’, genel lise gibi değerlendirilebilecek ‘Realschule’ ve üniversite odaklı en nitelikli eğitimin verildiği ‘Gymnasium’ okul türleri yer alıyor. Öğrenciler adrese dayalı en yakın okula yönlendiriliyor. İstediği tür çevrede yoksa, bölge dışındaki tercih edilebiliyor. 4’üncü sınıfa kadar okul, çocuğun kişisel ve akademik gelişimiyle ilgili öğretmen, idareci ve uzmanların desteğiyle bir rapor hazırlıyor ve ailelere tavsiyelerde bulunuyor.

OKUL TÜRÜNE GÖRE KRİTER

İNGİLTERE: Türkiye’ye benzer bir ortaokul-lise ayrımı yok. Eğitim 5 seviyeye ayrılıyor. İlköğretim 5 yaşından 11’e kadar sürüyor. 11-16 yaş arasında ortaöğretimin tamamlanmasının ardından öğrenciler, üniversiteler için gereken yeterlilik olan ‘A-level’ı almak amacıyla iki yıl daha ileri eğitim görüyor. 11 yaşında yani ilköğretimin son senesinde okuma, yazma, matematik ve fen bilgisi derslerinden sınava tabi tutuluyor ancak sonuçların ortaokula başlamada bir etkisi yok. Öğrencilere not yerine, düzeyleri konusunda bilgi veriliyor. Okul türlerine göre kriter, istenilen sınav ve projeler değişiklik gösterebiliyor. Örneğin elit devlet okulları için ek bir sınava giriliyor. Özel okullar da kendi sınavlarını yapabiliyor, proje veya mülakat isteyebiliyor.

NOT, BECERİ VE BAŞARILAR DEĞERLENDİRİLİYOR

FİNLANDİYA: 7-16 yaş arasını kapsayan zorunlu temel eğitimin ardından öğrenciler 16-17 yaşında genel ve mesleki eğitim olmak üzere iki alandan tercih yapıyor. Lise genellikle 3 yıl ve iki eğitimle de yükseköğretime geçiş yapılabiliyor. Mesleki eğitim oldukça popüler, adayların neredeyse yüzde 40’ı seçiyor. Özellikle teknoloji, iletişim, taşımacılık, sosyal hizmetler, sağlık ve spor alanlarında kariyer düşünenler için bu liseler rağbet görüyor. Liseye geçişte öğrencilerin temel eğitimdeki notları değerlendiriliyor. Ayrıca bazı giriş ve beceri testleri de kullanılabiliyor. Kültürel ve sportif ilgi alanlarındaki başarılar ve çalışmalar da dikkate alınıyor. Sistem öğrenciyi bütün yönleriyle değerlendiriyor. Okullar arasında standart sağlandığı için gençler evlerine en yakın liseye yönlendiriliyor.

MERKEZİ SINAVLA LİSEYE YERLEŞİLİYOR

GÜNEY KORE: Lise 15 yaşında başlıyor ve 3 yıl sürüyor. Hemen her düzeyde sınav odaklı ve rekabetçi bir sistem ön planda. Hem özel hem de devlet okulları, hükümetçe finanse ediliyor. Mesleki liseler de var. Öğrencilerin yaklaşık yüzde 40’ı mesleki eğitime gidiyor. Üniversiteye girişte olduğu gibi liseye geçişte de sınav yapılıyor. Büyük şehirlerde rekabet artıyor. Bazı bölgelerdeki okullar, ortaokul notları ve giriş sınavındaki puanları da dikkate alıyor.